Een korte Terugblik op 77 Jaar Schaken bij Het Probleem (de geschiedenis van Tal/DCG volgt snel)

Schaakvereniging Amsterdam West

Het moet op dit ogenblik wel de jongste vereniging van Nederland zijn: Schaakvereniging Amsterdam West, opgericht 27 juni 2013, en ontstaan uit de fusie van TAL/DCG en het Probleem. De kersverse vereniging heeft net een succesvolle zomercompetitie achter de rug, en de nieuwe leden stromen toe. De vereniging heeft nog een hele toekomst voor zich, maar daarover gaat dit verhaal niet. Ik wil hier een korte terugblik bieden op de geschiedenis van één van de twee fusie partners: Het Probleem. Die geschiedenis begint op 21 april 1936, nu in 2013 precies 77 jaar geleden! Overigens is het opmerkelijk dat de geschiedenis van Tal/DCG ook teruggaat op dat jaar 1936.

Waar staan we nu?

Beide schaakverenigingen zijn 77 jaar oud en beiden voelden de noodzaak tot versterking. De laatste jaren ging het met Het Probleem wel goed, maar het groeide niet. Er waren een klein aantal goed gemotiveerde leden, we speelden succesvol in de Amsterdamse competitie van de SGA, maar het was moeilijk om “momentum” te houden. Het aantal leden stagneerde, het aantal spelende borden liep langzaam terug, en het bemannen of bemensen van de externe teams werd een probleem. De samenwerking met Tal/DCG was dan ook al vanaf het begin, meer dan twee jaar geleden, gericht op meer activiteit, meer toestroom van nieuwe leden en meer energie. En dat is een groot succes geworden. Ik kan mij geen zomer heugen met zo veel enthousiaste spelers die iedere donderdagavond hun partijtje komen spelen, en ook nog hun glaasje komen drinken in een traditie waar in ieder geval het Probleem al in de jaren 80 en 90 van vorige eeuw bekend om was. Het was er vroeger op de Zuidpool, de thuisbasis van het Probleem, altijd gezellig, altijd rommelig, altijd vol van discussie en vol met schakers.

Die sfeer is er nu weer met een gefuseerde club, met veel enthousiaste schakers met nog alleen een klein vraagteken vanwege de nog niet definitieve behuizing. Helaas gaat het Woestduincentrum tegen de vlakte. Helaas, want alles liep er naar verwachting. Gelukkig is er een goede nieuwe locatie geregeld, en daar is nog even het wachten op.

Waar en wanneer begon het?

De oudste oprichtingsvergadering van de verenigingen die later zouden opgaan in het grotere verenigingsverband van Het Probleem, vond plaats op 21 april 1936. In dat jaar, 1936, werden er in feite onafhankelijk van elkaar drie nieuwe schaakverenigingen in Amsterdam opgericht. Zij heetten:

De Roode Toren, West, die later enige jaren de Zuidpool zou heten,

De Roode Toren, Oost, een club die kennelijk de andere kant van Amsterdam bediende, en

D.V.S., hetgeen staat voor: Door Vriendschap Saamgebracht.

Na de tweede wereldoorlog, in 1946, fuseerden de twee verenigingen, de Roode Toren, West, en D.V.S. tot de vereniging Het Probleem op 11 mei 1946. De nieuwe club werd in Amsterdam een club om rekening mee te houden. De club telde in dat jaar 84 leden, en men nam met 7 teams deel aan de Amsterdamse competitie (in die tijd nog met 10-tallen!). De nieuwe club, Het Probleem, speelde in het gebouw de Zuidpool in de Vasco da Gama straat in Oud West, en dat zou heel lang zo blijven.

De Na-oorlogse Ontwikkelingen

De schaakclub, Het Probleem, lijkt in die eerste jaren na de oorlog vooral een club van de gestaalde kaders. Stevige lieden met hun wortels in het vooroorlogse en met sterke principes maakten de dienst uit. De dominante namen uit die tijd zijn: van Lingen, Kiburg en van der Baan. Het roept geen enkele herinnering meer op, hoogstens een cup of trofee hier of daar, waarin de naam nog op verzilverd blik glorieert.

De grote veranderingen vallen samen met de verandering in mentaliteit in de maatschappij. In de jaren 70 komt het jeugdschaken tot ontwikkeling. De jeugdleden uit die jaren blijken de club nog tientallen jaren vooruit te helpen. Belangrijke leden uit die tijd zijn Paul en Rob Scheermeijer en Ruud Mercks. Ook komen er nog weer wat later leden die toch onmogelijk nog gerekend kunnen worden tot wat je noemt: “De gestaalde kaders”, meer studenten en ander ongeregeld volk. Het ging met het ledenbestand enigszins zoals het met het oude vooroorlogse deel van stad is gegaan. Wijken in West en het Centrum die aanvankelijk hun oudste inwoners in hoog tempo zagen vertrekken, zagen met of zonder beleid de wijken veranderen. Het lijkt er nu op dat de gehele oude stad gewild en trendy is geworden, en het ledenbestand van onze nieuwe Schaak Vereniging Amsterdam West zal er wel bij varen.

Het Probleem was vergroeid met de Zuidpool, zo’n typische Amsterdamse Stijl school in Oud-West. Dat daarin verandering kwam, was weer een gevolg van stedelijke ontwikkeling en gemeentelijk beleid, of het ontbreken daarvan. Alles moest anders. Het moest meer opbrengen, het moest intensiever gebruikt worden, er moest verbouwd worden. Maar het eind van het liedje was dat het nooit meer was zoals het geweest was, en dat gold ook voor de club. Doorslaggevend was de gehorigheid, en na enkele succesvolle verplaatsingsoperaties lijkt het erop dat we via het Woestduincentrum bij het Bilderdijkpark voor de komende jaren onze vaste speellocatie zullen vinden.

De nog levende Ouderlingen

Ieder oud genootschap kent leden die ergens een overwegende rol gespeeld hebben en die vervolgens als het ware vergroeid zijn met de club. Het zijn de leden die onmisbaar waren, die een cruciale rol speelden op beslissende momenten en die als het ware het gezicht zijn geworden van de club en zijn geschiedenis.

Voor de laatste jaren was dat voor Het Probleem in de eerste plaats Paul Scheermeijer. Hij was voorzitter van Het Probleem, en is nu voorzitter van de nieuw opgerichte vereniging Schaak Vereniging Amsterdam West. Paul schaakt al meer dan 30 jaar bij het Probleem, en hij werd in 1982 het jongste lid van het Bestuur van Het Probleem. Daarnaast is Paul heel lang actief geweest voor de jeugd in het bestuur van de SGA. Ten slotte mag niet vergeten worden dat Paul een zeer verdienstelijk schaker is die bij Het Probleem vrijwel alles won wat er gewonnen kon worden. Daaraan is een einde gekomen met de komst van Frans Schoffelmeer van het toenmalige TAL/DCG in het eerste nog prille samenwerkingsjaar. Frans stelde strenge prestatie limieten en bracht een heilzaam element van competitie in de competitie, en Paul verloor dus soms.

Heel lang was de voorzitter van het Probleem, Ruud Mercks. Hij heeft 34 jaar in het bestuur van Het Probleem gezeten, waarvan het grootste deel als voorzitter. Ruud is bekend van interviews over schaken, hij heeft heel veel gedaan voor zowel het senioren schaken als voor het jeugd schaken, maar hij was vooral ook, samen met zijn vrouw Marcella, actief op het sociale vlak. Het kerstfeest werd ieder jaar zorgvuldig geregisseerd met steun van onze kleinere mastodonten uit het verleden zoals André Winter en Cor Schoenmaker.

Ons oudste lid uit de Probleemfamilie is Henk Kelch, die nog steeds gewoon de interne competitie bezoekt en nog steeds mensen verrast met onorthodox spel. Hij opent met wit met b4, en de meesten zijn daarna toch uit hun openingsrepertoire. Henk is bezig de 100 te pakken, en we verwachten dat dat al schakend gaat gebeuren.

De Hoogtepunten op het Schaakbord, Senioren

Het Probleem is altijd een club geweest voor Amsterdamse amateur schakers, schakers van goede wil, maar niet met het potentieel om op toernooien spectaculair uit de hoek te komen. Wel konden we in de Amsterdamse competitie van de SGA altijd goede resultaten boeken.

Het hoogtepunt op het gebied van seniorenschaak bereikte Het Probleem in de Promotieklasse van de SGA door op 16 april 2007 het Kampioenschap van Amsterdam te winnen. Het team won van de favoriete kampioenskandidaat, Gambiet, met 5-3 en promoveerde voor het eerst en het laatst naar de landelijke competitie van de KNSB. Met enige moeite wist het team zich daar twee seizoenen te handhaven. Van de schakers uit dat kampioensteam zullen er een aantal weer meespelen in het seizoen 2013/2014 in de hogere teams van Schaak Vereniging Amsterdam West, en wel: Peter Manuel, Paul en Rob Scheermeijer, Mark Nieuwenbroek en Jan Schuur.

De Hoogtepunten op het Schaakbord, Jeugd

Het Probleem is, net als zijn voorgangers, altijd een gezelligheidsclub geweest, maar wel een waar serieus geschaakt werd. De echte aanstormende kampioenen bij de jeugd, zoals Piet Peelen en Maarten Solleveld, moesten wel vertrekken naar ambitieuzere toernooivelden. Zij gingen naar die verenigingen waar de prestatieklokken diep ingedrukt worden. Voor hen was Het Probleem al gauw niet meer geworden dan een plaats waar elo-punten verloren konden gaan.

Deze echte kampioenen kwamen voort uit de Probleem Jeugd gedurende twee korte perioden dat de Jeugd op nationaal gebied hoog scoorde. De jeugd werd in die tijd geleid door Ruud Mercks en later door Cor Schoenmaker.

Het ging om twee perioden, en de eerste periode was van 1976 tot 1981. In 1976 werd het jeugd Probleem-vijftal tot 13 jaar kampioen van Amsterdam en een jaar later zelfs kampioen van Nederland. Hetzelfde team werd twee jaar later 2de van Nederland in de categorie tot 16 jaar. In 1981 ging in dezelfde categorie de finale van het Nederlands kampioenschap pas verloren toen Piet Peelen, in totaal gewonnen stand en bij de stand 2-2, door zijn vlag ging. Wel werd dit team kampioen van Amsterdam in de loodzware categorie tot 19 jaar. Toen Haringsma en Peelen voor sterkere verenigingen gingen spelen, moest Het Probleem een stapje terug doen.

De tweede periode betrof de jaren 1990 tot 1998. Het Probleem had in die tijd een zeer sterk jeugdteam, en ook op individueel niveau werden mooie resultaten behaald. In een team met Maarten Solleveld op bord één, met Maartje en Floortje de Jonge op bord twee en drie en met Bram Duycks op bord vier bereiken ze regelmatig de finale van de Nederlandse clubkampioenschappen voor de jeugd. Ze werden een keer 3de bij de 14-jarigen, en het team werd zelfs tweemaal landskampioen snelschaken bij de jeugd. Ook individueel werd er goed gescoord. Maarten had het altijd moeilijk bij de nationale jeugd, die altijd erg sterk is, maar werd wel een keer clubkampioen bij de senioren van het Probleem, en eindigde ook een keer op een tweede of derde plaats bij de nationale open jeugdkampioenschappen. Maartje deed het heel erg goed bij de meisjes en werd een aantal malen nationaal kampioen. In 1993 werd ze kampioen bij 14 jaar, en in 1994 bij 16 jaar. Gabriël Molinari werd in datzelfde jaar Nederlands kampioen rapid bij de jeugd.

Concluderend Overzicht

De 77 jaar geschiedenis van Het Probleem valt grofweg uiteen in twee periodes. In de eerste periode worstelen drie kleine clubjes zich door een periode van grote bezuinigingen en krappe kassen naar een oorlogstijd waarin het allemaal nog veel moeilijker zou worden. Alle drie de clubs dragen een links-rode signatuur, en zij moeten zich gedurende de oorlog gedeisd houden. Na de oorlog zijn alle drie de clubs zich zo rood mogelijk gaan profileren. Er was zo vlak na de oorlog nog behoefte aan ideologie. De clubs zijn echter te marginaal, en fuseren wordt noodzakelijk. Uit de discussies blijkt dat dit kleine maar zwaar bevochten concessies zou vragen. Maar het gebeurt uiteindelijk wel, de gefuseerde clubs gaan in 1946 samen door als Het Probleem.

In de tweede grote periode van de geschiedenis van Het Probleem, vanaf 1950 tot heden, zet zich een ontwikkeling door in de maatschappij van zeer geleidelijke ontzuiling. Een communistische signatuur lijkt al gauw niet meer van deze tijd, maar zelfs een linkse signatuur is voor een schaakclub nauwelijks meer relevant. We willen allen schaken en accepteren daarbij graag de verschillen van inzicht die op het politieke vlak mogelijk zijn, maar we zullen er niemand persoonlijk meer op aanspreken. Als we naar sommige ballotage perikelen uit het verleden kijken, is dat kennelijk wel eens anders geweest!

De club had de laatste jaren te lijden onder de druk van individualisering, de internethype en de zeeën van de tijd die het kost om het communicatiecircus te bedienen. Het is goed dat we nu een nieuwe toekomst tegemoet gaan met een bloeiende Schaakvereniging Amsterdam West. We blijven schaken.

Hugo de Jonge